TV’de Arıza Tespiti
Teknolojinin her geçen gün hızla ilerlediği bu zamanda yeni teknolojilere sahip televizyonların da çalışma prensibi olarak birbirleriyle aynı yapıya sahip olduklarını bilmeniz herhalde kendinize olan güveninizi daha da artıracaktır.
Televizyon sistemi, radyo prensibine benzer. Aralarındaki fark, televizyon sisteminde resmin ses ile birlikte elektrik akımına çevrilerek taşınmasıdır. Televizyonun icadından günümüze kadar çok aşamalar kaydetmiş olan televizyonun çalışma prensibi hep aynı kalmıştır. Bir zamanlar kullanılan elektron lambalarının yerine şimdi entegre devreler kullanılmaktadır.
Önemli olan televizyonun markası, modeli değil; arızanın ne arızası olduğu ve hangi kattan kaynaklandığıdır. Kullanılan malzemenin seçimi mühendislerin işidir. Bizim işimiz, sistemde oluşmuş bir arızayı en kısa zamanda sistemli olarak onarmaktır.
Şimdi sizlere televizyonda meydana gelmiş bir arızanın hangi şekilde, nasıl bir yol takibi yaparak bulunacağını konu alıcaz. Buradaki arızalar, genelleştirilmiş olarak anlatılmaktadır. Size anlatılan önerileri uygularsanız çalışmalarınızı daha güvenli yapmış ve arızayı sistemli bir şekilde çabucak bulmuş olursunuz. Önemli olan arızanın teşhis edilebilmesidir. Belirlenemeyen bir arıza zaman kaybından başka bir şey değildir.
Burada amacımız sizlere uygun ortam sağlandığında gerekli güvenlik önlemlerini alabilecek, çalışma ortamını hazırlayabilecek, kullanılacak el aletlerini ve ölçü aletlerini tespit edebilmeniz. Bu sayede duyu organlarınız ile arızalı devre elemanlarını tespit edebilecek, arızalı devre elemanlarının akım yolu üzerindeki elemanların kontrolünü yapabileceksiniz.
Tabi bu aşamalara gelmeden önce her şeyin bir yolu, çizelgesi olduğu TV tamirinde de bir araştırma güzergahı bulunmaktadır.
Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır:
⦁Bir televizyon tamircisini ziyaret ederek ya da internet yardımı ile TV tamirinin nasıl yapıldığını izleyiniz.
⦁Tamir sırasında nasıl güvenlik önlemlerinin alındığını gözlemleyiniz.
⦁Tamir için kullanılan el aletlerini ve ölçü aletlerini araştırınız.
⦁Araştırma işlemleri için el aletlerinin ve ölçü aletlerinin satıldığı mağazaları
gezmeniz gerekmektedir. Ölçü aletlerinin kullanım, şekil ve amaçları için ise bu
aletleri kullanan kişilerden ön bilgi edininiz.
TV Onarım Öncesi Hazırlık
- Elektriksel Güvenlik
Bilindiği gibi televizyon, monitör ve projeksiyon TV besleme gerilimlerinin yüksek olduğu ve ayrıca içerisinde ekran aydınlatması için gerekli çok yüksek gerilim üreten devrelerdir. Bu sebepten dolayı can ve mal güvenliği açısından alınması gereken güvenlik önlemleri vardır.
- Güvenlik Önlemleri
Çalışılacak yerin genel temizliğinin yapılması her alanda olduğu gibi burada da gereklidir. Pis ve kirli bir ortam çalışma isteğimizi yok eder. Uygulama yapacağımız zemin ahşap ya da üzeri yalıtkan bir malzemeyle kaplanmış olmalıdır. Üzerinde çalışma yapılacak zemin kısa devre yapabilecek her türlü iletken malzemelerden temizlenmiş olmalıdır.
Kullanılacak oturma aparatının yerle yalıtımının sağlanmış olması, elektriğe çarpılma durumunda güvenliğimiz için gereklidir. Çalışma sırasında mutlaka sağ elimizi kullanmaya dikkat edelim. Zira sol el ile çalışma sırasında elektrik çarpılmasına maruz olduğumuzda elektrik akımı, kalp üzerinden geçeceği için büyük risk oluşturur. Elektronik cihaz tamiri ile uğraşan kişilerin giyecekleri ayakkabıların da elektrik yalıtımına uygun olması gerekmektedir. Örneğin kauçuk ayakkabı gibi. Alınacak en güzel güvenlik uygulaması izolasyon trafosu kullanmaktır.
Hepinizin “izalasyon trofosu nedir?” dediğiniz duyar gibiyim.
İzalasyon Trafosu: Primer ile sekonder arasındaki enerji transferinin sadece manyetik kuplaj ile gerçekleştirilmesinden dolayı sekonder ve bağlı olan devreleri primer ve bağlı olan devreleri izole edilmiştir. Bu, güvenlik için önemlidir. Çünkü primer şebekenin yüksek akımkaynağına bağlıdır. İzolasyon trafosu, 1/1 oranında sarılmış giriş ile çıkışı yalıtılmış birtrafodur. Giriş gerilimi ne ise çıkışta da aynı gerilim bulunur. Sargıların üzeri, genişliği boyunca bakır bir levha ile kaplanarak gövdeye bağlanmıştır. Gövde, aynı zamanda giriş üzerinden toprak hattına bağlanmaktadır. Kullanılacak akım gücüne göre çeşitleri vardır. Bizim için uygun olanı 250-300 watt gücünde olanıdır.
İzolasyon Trafosu Kullanımı: Çalışmalarımızı yapacağımız masaya direkt olarak bağlanır. Bu şekilde kullanacağımız elektrik, tamamen şehir şebekesinden yalıtılmış olacağından çarpılma riski ortadan kalkmış olur. İzolasyon trafosu ile çalışmak hiçbir zaman elektriğe çarpılmayız manasına gelmez. Bunun için yapacağımız tüm çalışmalarda dikkatli olmamız gerekmektedir. İzolasyon trafosunun herhangi bir ucuna dokunulduğu zaman çarpılma olmaz. Çarpılma olması için aynı anda her iki uca da dokunmak gerekir.
- Kullanılacak El Aletleri
TV tamirinde kullanılacak el aletleri olarak pense, kargaburun, yankeski, düz ve yıldız tornavida, havya, lehim pompası, penset (cımbız) ve ayar için kullanılan özel olarak tasarlanmış tornavidaya benzeyen yalıtkan malzemeden imal edilmiş çeşitli uç yapılarına sahip ayar tornavidaları sayılabilir.
- Sistemli Arıza Arama
Tamire getirilmiş bir cihaz için önce müşterinin şikayeti dinlenir. Cihaz açılmadan önce çalıştırılarak arızanın ne olabileceği hususunda bir ön karar verilir. Arıza aramaya başlamak için arızalı cihazın sökülerek genel temizliğinin yapılması gerekir. Temizlik, elektrik süpürgesi ile ya da varsa dış ortamda kompresör yardımıyla yapılabilir. Temizliği yapılmış cihaz, önce duyu organları ile kontrol edilir. Yanan, patlayan, kararan yerler bulunarak gerekli işlemler uygulanır. Eğer değiştirilmesi gereken parçalar varsa kalem havya yardımıyla fazla ısıya maruz bırakmadan sökülerek yenisiyle değiştirilir. Malzeme değiştirme işinden sonra lehim yapılan yerdeki pasta kalıntıları izopropül alkol ile ya da selülozik tiner ile yıkanır. Sistemli arıza aramak, arızayı en kısa zamanda teşhis ederek onarımı yapabilme yeteneğidir.
Tamamen bilgi ve beceri ile zaman içerisinde böyle bir alışkanlık kazanılabilir. Cihazı gözlemlediğinizde arızanın hangi katta ve hangi malzemelerden kaynaklandığı kanaati uyanmalıdır. Çalışmaya başlayınca belli bir zaman sonra karşınıza çıkan arızaların ne kadar basit olduğunu göreceksiniz. Bunun için elinizden gelen gayreti göstermeniz gerekmektedir. Yeni doğmuş bir bebek konuşabilir mi? Bebeğin konuşabilmesi için belirli bir zamanın geçmesi gerekiyor ve bebek, bu zaman içerisinde öğreniyor. Eğer sizler kitabı açınca hemen tamir yapmaya kalkarsanız başınıza değişik işler gelebilir. Yavaş yavaş öğrenerek ve bu öğrendiklerinizin tatbikini yaparak ilerlemelisiniz. Bugüne kadar televizyon ile ilgili gerekli bilgileri aldınız. Elektronik malzemeleri tanıyor ve onların sağlamlık kontrolünü yapabiliyor, dahası ne işe yaradıklarını biliyorsunuz.
Şimdi önünüze bir televizyon şeması alarak televizyonu oluşturan katların yerlerini tespit ediniz. Bu katlarda hangi malzemeler kullanılmış inceleyiniz. Şema üzerinde önce 220 volt girişini bularak ileri yönde devreyi takip ediniz. Önce anahtara girmiş, çıkışta sigortaya gelmiş; sigortadan sonra parazit kesici hat trafosu ve koruma direncinden sonra hem köprü diyoda hem de PTC’ye e; PTC’den degaus bobinine gelerek ekranın statik elekriği demagnetize edilmiş. Köprü diyosun çıkışında bir filtre kondansatör ve koruma direncinden sonrasında anahtarlama devresi ile SMPS trafosu. Buraya kadar şema üzerinden devreyi beraberce takip ettik.
Kendinizi bir atölyede çalışıyor olarak farzedin. Bir müşteri geldi ve şikayeti, resim yeterince net değil. Bu durumda cihazı açtınız, gerekli temizliği yaptıktan sonra nereye bakacaksınız? Neyi kontrol edeceksiniz? Bu durumda kalkıp sigortayı, anahtarı ya da hoparlörü kontrol eder misiniz? Neden? İşte sistemli arıza arama, size bu yeteneği kazandıracaktır. Eğer cihaz hiç çalışmıyor olsaydı müşteri, size bunun sigortası attı diye gelirdi. Sizlere söylemek istediğimiz, katların çalışmalarını ve görevlerini çok iyi öğrenmeniz ve şemayı okuma yeteneğine sahip olmanızdır. Devre şemalarında arızanın şekline göre farklı yollar izlenebilinir. Bunun için arızanın neden kaynaklandığını bilmemiz gerekir. Ya akım yolları, yani gerilimler kontrol edilecek ya da osilaskop ile sinyal takibi yapılacaktır.
- Arıza Belirtileri
Arızaların belirtileri vardır. Hiç çalışmayan bir cihaza ölü tabiri kullanılır. Böyle bir cihazda arızanın nereden kaynaklandığına dair en ufak belirti yoktur. Arıza sadece sigortanın atmasıyla da meydana gelmiş olabilir ya da yüksek gerilim katında meydana gelen bir arızadan dolayı yüksek gerilim transistörü bozulmuş, bu da besleme devresinden aşırı akım çekilmesi suretiyle besleme devresinin bozulmasına yol açmış olabilir. Arızaları çeşitli başlıklar altında inceleyecek olursak daha fazla anlaşılır olacaktır. Bundan önce kısaca ekrandaki görüntüye göre arızaların kaynakları nasıl anlaşılır bunu inceleyelim. Bunun için cihazın bir biçimde çalışıyor olması gerekir. Örneğin:
- Ses yok ise arıza, ses çıkış katındadır.
- Ekranda resim karıncalı ise arıza tuner katındadır.
- Resim küçük ya da büyük ise arıza beslemeden kaynaklanmaktadır.
- Resmin altında ya da üstünde kesiklik varsa arıza düşey çıkış katındadır.
- Resmin sağında ya da solunda bozulmalar veya taşmalar varsa arıza yatay çıkış katındadır.
- Ekran, beyaz ve geri dönüş çizgileri varsa arıza kroma katındadır.
Tamirini yapacağınız cihazın elektronik devre şemasını mutlaka önünüze alınız. Şema üzerinden arıza aramasını ve yorum yapmasını mutlaka uygulayarak öğrenmeniz gerekmektedir. Bir cihazın şemasını inceleyerek devrelerin çalışması hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz. Şema üzerinde kullanılan sembolleri tanımanız ve bazı yabancı terimleri bilmeniz gerekir.
Piyasada bulunan mono, stereo ya da teletexli, teletexsiz bütün televizyonların besleme katı S.M.P.S (switch mode power suplyy) dediğimiz anahtarlamalı şekilde çalışan bir devredir. Bu sistemde şehir şebekesinden alınan 220 volt alternatif gerilim doğrultularak filtrelendiğinde 300 voltun üzerinde bir doğru gerilim elde edilir. Bu gerilim, S.M.P.S trafosuna girer. Çıkışında bir mosfet transistör ile şaselenir. Transistorün tetiklenmesi için kullanılan entegreli bir anahtarlama devresi mevcuttur. Tetikleme devresi olarak kullanılan entegrenin besleme gerilimi 300 volt doğru gerilim üzerinden alınmaktadır. Besleme devrede ayrıca ekrandaki statik gerilimi ortadan kaldırmak üzere kullanılan “degaus bobini”ni besleyen PTC direnci bulunmaktadır.
- Arıza Akış Şeması
Televizyondaki bazı arızalara ait akış şemaları aşağıya çıkarılmıştır. Bu akış şemaları çok rastlanan arızalara aittir. Bu şemalar, arıza arama işlemlerinde sizlere rehberlik edecektir. Cihazlarda kullanılan malzemelerin ve devre tasarımlarının birbirlerine göre farklı olması, arıza aramayı farklı kılmaz.
Çalışma sistemleri aynı olup kullanılan malzemeler farklılık gösterebilir. Her ne sebepten olursa olsun tamire gelen bir cihazda çalışmaya başlamadan önce mutlaka elektronik devre şemasını temin ediniz. Arıza ararken mutlaka alınması gereken güvenlik önlemlerini alarak çalışmaya başlayınız. Güvenli çalışma ortamını hazırlamak arıza arama işleminin başlangıcını oluşturur. Unutmayınız ki küçük hatalar, büyük sorunlara sebebiyet verebilir.
SMPS katında ölçme yaparken beslemenin kendi şasesini kullanınız. Zira besleme şasesiyle televizyonun şasesi birbirinden yalıtılmış durumdadır. Bu iki şase hiçbir zaman birbirine bağlanamaz.
Arıza Akış Şeması Arıza Belirtileri Elektriksel Güvenlik Güvenlik Önlemleri Kullanılacak El Aletleri Sistemli Arıza Arama TV Onarım Öncesi Hazırlık TV'de Arıza Tespiti
Bir cevap
Size whatsapptan ulasamiyorum sitedeki link sadece mesaj olarak yazili